טל חבֿר־כיבאָווסקי, פּאָרטרעט פֿון איציק פֿעפֿער (2022)
איציק פֿעפֿער
1952-1900
איציק (יצחק) פֿעפֿער, אַ געבױרענער אין שפּאָלע (אוקראַיִנע), ווערט באַטראַכט ווי דער סאָװעטיש־ייִדישער פּאָעט פּאַר עקסעלאַנס. שױן אין די יוגנט־יאָרן איז ער געװאָרן אַ פּאָליטישער טוער, צו ערשט אינעם בונד, פֿון 1919 אָן אין דער קאָמוניסטישער פּאַרטײ. בעתן בירגערקריג האָט ער געקעמפֿט אין דער רױטער אַרמײ.
װי אַ דיכטער האָט ער די ערשטע טריט געשטעלט אין דער קיִעװער גרופּע „װידערװוּקס“ — יונגע „פּראָלעטאַרישע“ פּאָעטן אונטער דער השפּעה פֿון דוד האָפֿשטײן און דעם פֿאַר־רעװאָלוציאָנערן סטיל. אין פֿעפֿערס ערשטן בוך לידער שפּענער (1922) וואַקלט ער זיך נאָך צווישן ספֿקות („איך װײס נישט דעם אָנהײב, / נישט דעם סוף פֿון אונדזער קײט…“) און דעקלאַמאַטאָרישער זיכערקייט („אַ פּאָלק איז צעהוליעט, / אַ פּאָלק איז גערעכט“), שפּעטער וועגט איבער אין זײַן פּאָעזיע דער צווייטער אַספּעקט.
מיט זײַן צװײטער לידער־זאַמלונג, װעגן זיך און אַזױנע װי איך (קיִעװ, 1924) האָט פֿעפֿער אַװעקגעשטעלט דעם אידעאַל פֿון „פּראָסטע רײד” : מאַסן־דיכטונג מיט פּשוטע שפּראַכלעכע מיטלען און אַ קלאָרן סיפּור־המעשׂה. אין אײנעם מיט איזי כאַריק האָט פֿעפֿער אױף אַזאַ אופֿן פֿאָרגעצײכנט דעם װעג פֿאַר דער פּראָלעטאַרישער דיכטונג אױף ייִדיש. זײַן פּאָעזיע רעדט װעגן אַקטועלע טעמעס : בירגערקריג, אינדוסטריאַליזאַציע און בױונג, שפּעטער מלחמה און חורבן. בעת דער מלחמה האָט פֿעפֿער אָנגעשריבן פּאָעזיע מיט בפֿירוש נאַציאָנאַלע מאָטיװן, ווי דאָס ליד „איך בין אַ ייִד“ און די פּאָעמע שאָטנס פֿון װאַרשעװער געטאָ.
איציק פֿעפֿער, „איך בין אַ ייִד“, אין רויטאַרמיייִש, ניו־יאָרק, איקוף, 1943
ער איז אױך געװען אַ פּובליציסט, רעדאַקטאָר פֿון פֿאַרשײדענע ייִדישע אױסגאַבעס אין אוקראַיִנע, און האָט געשפּילט אַ וויכטיקע ראָלע אינעם סאָוועטישן שרײַבער־פֿאַראײן (איידער ער איז אויסגעשלאָסן געוואָרן בעת די סטאַליניסטישע „רייניקונגען“ פֿון די 1930ער יאָרן).
בעת דער צווייטער וועלט־מלחמה איז ער געוואָרן דער סעקרעטאַר פֿונעם ייִדישן אַנטיפֿאַשיסטישן קאָמיטעט און איז געשיקט געוואָרן ווי איינער פֿון זײַנע פֿאָרשטייער קײן ענגלאַנד און צפֿון־אַמעריקע (1943). אין דער זעלבער צײַט איז ער געווען אַן אינפֿאָרמאַנט פֿאַר דער ען־קאַ־װע־דע.
מע האָט אים אַרעסטירט אין 1948 און דערמאָרדט דעם 12טן אױגוסט 1952.
פֿיליפּ שװאַרץ
איציק פֿעפֿער, אַפֿסנײַ, מאָסקווע, דער עמעס, 1948
Itsik Fefer
1900-1952
Né à Shpola (Ukraine), Itsik (Yitskhok) Fefer est considéré comme le poète yiddish soviétique par excellence. Dans sa jeunesse déjà, il milite en politique, d’abord au Bund et à partir de 1919, au parti communiste. Pendant la guerre civile, il combat dans l’armée Rouge.
Fefer fait ses débuts en poésie dans Vidervuks (Renaissance), groupe de Kiev qui réunit de jeunes poètes « prolétaires » influencés par Dovid Hofshteyn et le style pré-révolutionnaire. Dans son premier livre, Shpener (Copeaux, 1922), il oscille encore entre doute (« Je ne connais ni le début ni la fin de notre chaîne… ») et certitude déclamatoire (« Un régiment se déchaîne, un régiment a raison »). Par la suite, c’est ce second état d’esprit qui prendra le dessus dans ses textes.
Son deuxième recueil, Vegn zikh un azoyne vi ikh (Moi et mes semblables, Kiev, 1924), illustre son idéal de « paroles simples » : une poésie destinée aux masses, accessible par les moyens stylistiques utilisés et une narration claire. Avec le poète Izi Kharik, Fefer ouvre ainsi la voie de la poésie prolétaire en yiddish. Son œuvre aborde des sujets d’actualité : la guerre civile, l’industrialisation, la construction du pays, et, plus tard, la deuxième guerre mondiale et le Génocide. Pendant la guerre, Fefer écrit des œuvres aux motifs nationaux juifs évidents, tels les poèmes « Ikh bin a Yid » (Je suis juif), et Shotns fun varshever geto (Ombres du ghetto de Varsovie).
איציק פֿעפֿער, שאָטנס פֿון וואַרשעווער געטאָ, ניו־יאָרק, איקוף, 1945 [הילע : י. זעלדין]
Itsik Fefer est également journaliste et rédacteur de différentes publications littéraires yiddish en Ukraine. C’est un membre influent de l’Union des écrivains soviétiques avant d’en être exclu au cours des purges staliniennes des années 1930.
Pendant la deuxième guerre mondiale, devenu secrétaire du Comité antifasciste juif, il en est l’un des délégués lors d’une tournée de levées de fonds en Angleterre et en Amérique du Nord (1943). En même temps, il exerce une activité d’informateur pour la NKVD.
Arrêté en 1948, il est assassiné le 12 août 1952.
Philip Schwartz
איציק פֿעפֿער, לידער, באַלאַדעס, פּאָעמעס, מאָסקווע, סאָוועטסקי פּיסאַטעל, 1967